LÀ TIẾN SĨ

Là Tiến sĩ nghĩa là vui cùng sách vở Qua bao ngày trăn trở tìm quy luật ngoài đời Đặng cô đọng thành đôi lời bất hủ Thêm cho người bát cơm, giấc ngủ ngon lành Là Tiến sĩ nghĩa là sống đời thanh bạch Để tâm hồn trong sạch như những giải trăng thanh Có lúc quên ăn, giấc ngủ chẳng thành Vẫn mỉm cười cùng bông hoa nở bên Anh. Bài thơ này tôi lấy cảm hứng từ bài báo dưới đây LÀM NGHIÊN CỨU SINH LÀ CHẶNG ĐƯỜNG DÀI GIAN KHỔ Tháng 9 này vừa tròn 30 năm tôi bảo vệ thành công luận án và được nhận học vị Phó tiến sĩ Sinh học (nay là Tiến sĩ Sinh học). Mỗi lần nhớ lại 5 năm (1979- 1984) là nghiên cứu sinh Khóa I của Khoa Sinh học,Trường Đai học Tổng hợp Hà Nội lòng tôi thêm phấn chấn, tự hào nhưng ngẫm thấy là một chặng đường dài gian khổ. Thật vậy! Thời kì tôi là nghiên cứu sinh là thời kì đất nước đang gặp muôn vào khó khăn tưởng như không thể vượt qua nổi. Cả nước đang đến đỉnh điểm của chế độ quan liêu bao cấp, vừa thoát khỏi hai cuộc chiến tranh chống Pháp và chống Mỹ xâm lược lâu dài, gian khổ chưa được bao lâu lại phải gánh chịu hai cuộc chiến tranh ở phía Tây Nam và phía Bắc, thêm nữa còn bị cấm vận mọi bề. Nhiều cán bộ công nhân viên do tiền lương ít ỏi, đồng tiền mất giá mà ngoài giờ làm việc ở cơ quan đã phải lao vào kiếm tiền thêm như nuôi lợn, cuộn thuốc lá, ra vỉa hè sửa xe vá lốp v.v... Nhiều học sinh đến trường còn phải ăn đói mặc rách, thiếu sách vở, bút mực. Bệnh tật, nhất là sốt rét, sốt xuất huyết hoành hành ở nhiều nơi, từ thành thị tới nông thôn. Tôi còn nhớ một câu lan truyền, đủ nói lên khó khăn của nghiên cứu sinh thời ấy Tiến sĩ không biết phở là gì!. Nói đi, phải nói lại! Tôi cũng như tất cả các nghiên cứu sinh trong nước phải ghi nhận công ơn của Đảng và Nhà nước. Dù đang gặp muôn vàn khó khăn, nhưng Đảng và Nhà nước vẫn quyết tâm trao cho một số trường Đại học và Viện nghiên cứu nhiệm vụ mới là đào tạo sau đại học, nhằm tăng cường đội ngũ tri thức của nước nhà, đáp ứng nhu cầu xây dựng và phát triển kinh té,xã hội của đất nước. Nhờ chủ trương sáng suốt này mới có lớp nghiên cứu sinh khóa I và các khóa tiếp theo, tôi và nhiều người khác được tuyển chọn vào học. Đồng thời, để tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập và nghiên cứu của nghiên cứu sinh, Nhà nước có chế độ ưu đãi, các nghiên cứu sinh được giữ nguyên lương và được hưởng các chế độ (độc hại, lưu trú, đi lại, v.v..) như khi đang công tác. Đối với nhiều cơ sở đào tạo, trong đó có trường Đại họcTổng hợp Hà Nội đã đưa ra chủ trương đúng đắn giúp nghiên cứu sinh dễ dàng hoàn thành luận án và luận án có ý nghĩa thực tiễn hơn. Đó là việc liên kết chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo và cơ quan cử người đi học, cùng cử cán bộ tham gia nhóm hướng dẫn nghiên cứu sinh làm luận án và cho phép nghiên cứu sinh được sử dụng số liệu của các đề tài mà nghiên cứu sinh chủ trì hay tham gia nghiên cứu để viết luận án. Lúc luận án của tôi được bảo vệ thành công cũng là lúc các đề tài nghiên cứu do tôi chủ trì hay tham gia nghiên cứu được nghiệm thu và đưa và ứng dụng ngay. Góp phần quan trọng cho sự thành công của tôi phải kể đến công lao của các thầy trong nhóm hướng dẫn luận án cùng các thầy tham gia giảng dạy các môn cơ sở. Hầu hết các thầy đã là các nhà khoa học nổi danh, chẳng những toàn tâm toàn ý truyền thụ kiến thức mà còn là những tấm gương cho học trò về tác phong trong giảng dạy và tinh thần đam mê trong nghiên cứu khoa học. Đáng nhớ nhất là quan hệ Thầy- Trò rất mực thước, không hề bị chi phối bởi đồng tiền. Tôi chưa bao giờ phải sử dụng đến phong bì, ngay cả các ngày lễ Tết, ngày Hiến chương các nhà giáo. Đối với các thầy trong nhóm hướng dẫn luận án và tham gia giảng dạy là vậy. Đối với các thầy trong Hội đồng chấm luận án cũng thế. Các thầy đọc luận án rất cẩn thận, góp ý kiến rất chân thành và cũng rất vui vẻ nhận thù lao theo đúng quy định của Nhà nước. Tôi còn nhớ mãi lời thầy hướng dẫn chính bảo tôi Hôm bảo vệ luận án, anh phải coi đây là buổi sinh hoạt khoa học không phải là việc làng mà phải lo xôi thịt!. Sau khi nhận học vị Phó tiến sĩ Sinh học, tôi đã hết mình, sáng tạo trong trong nghiên cứu khoa học và đã thu được một số kết quả tốt, rõ ràng nhất là đã công bố một giống muỗi mới( Kimia) cho khoa học. Các đề tài nghiên cứu có chất lượng và được ứng dụng vào thực tế, hai lần được Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cấp bằng khen Lao động Sáng tạo. Học tập các thầy, tôi cũng tận tâm giúp đỡ sinh viên, nghiên cứu sinh khi họ tìm đến; chưa bao giờ nhận phong bì của sinh viên và nghiên cứu sinh mà tôi tham gia hướng dẫn hay chấm luận án cho họ. Tôi viết đôi điều lắng đọng trong lòng trên đây nhằm một lần nữa tri ân Đảng, Nhà nước, Cơ sở đào tạo và Cơ quan cử đi học; đồng thời tỏ lòng nhớ ơn các thầy hướng dẫn luận án cùng các thầy tham gia giảng dạy và chấm luận án cho tôi. Tất cả đã giúp tôi trở thành một Nhà khoa học chân chính. Nhân đây, tôi mong mỏi giới trí thức nước nhà, nhất là những ai đang tham gia công tác giảng dạy, dù trong hoàn cảnh nào cũng phải giữ lấy phẩm giá cao quý của mình. Ghi chú Bài viết này của tôi đã được đăng trên báo GIÁO DỤC THỜI ĐẠI số đặc biệt, giữa tháng 9 năm 2014.